juli 2015

Hebben de westerse aanvallen op IS wel effect? Is het geen tijd voor andere westerse koers in Irak? Hoe lang houdt Assad het nog vol? En moet dat eigenlijk wel? Naast een succesje van de Koerden via herovering op de IS van de stad Tal-Abyad en het wat vroeger berichtje over de dood van de Tariq Aziz – ooit trouwe vazal van Saddam Hoessein – zijn dit, naast het zeer verheugende nukleaire akkoord tussen Iran en het Westen – compliment ook voor Obama -, opvallende vragen in het medianieuws in deze. Aziz behoorde overigens tot de Iraakse christenen, die onder Hoessein prima overleefden, zoals tot voor kort de Syrische christenen – plus alevieten – onder Assad. De laatsten heb ik jaren terug op een van m’n reizen in het M.O. in Damascus gewaarschuwd enige afstand te nemen van de machthebber en, ook vanuit democratisch oogmerk, buur-vrienden proberen te worden met de in naam van ‘beheersing’ – zoals ook in de buurlanden, – vaak onderdrukte soenitische meerderheid. Ik heb ook weerzin tegen de IS, maar inzien dat er bij soennieten naast het helaas in de greep van jihadisme zijn, in sterke mate sprake is van een vrijheidsstrijd, zou ons, hoezeer ook hun wreed geweld afwijzend, in deze wat milder kunnen doen stemmen. Eigen machthebbers? Wie ook steeds op de macht in het M.O. spelen, zijn wij. Het Westen dus. Moebarak, Bourguiba, Kaddafi en Assad zijn slechts enkele namen van door ons diplomatiek, militair en/of financieel gesteunde machthebbers. De IS-soennieten zijn dat in hun rancuneuse opstand tegen eigen machthebbers niet vergeten en vooral niet dat het tweetal ‘Busch jr. en Blair’ zo nodig onder valse voorwendselen Irak ‘tot democratie moesten bombarderen’, een bloedige interventie (2003) die al meteen Al-Kaida het land deed binnensluipen. Erger was dat daardoor het machtsevenwicht in Irak tussen soennieten en sjiieten te gronde ging en de basis werd gelegd voor de exclusieve IS-staat en daarmee voor de impasse van nu. De VS en Engeland lijken, naast de door het Westen lang gesteunde eigen heersers, daar dus in wezen verantwoordelijk voor, zeker indirect. Nederland was niet betrokken bij de Brits-Amerikaanse inval in Irak in 2003, maar werd impulsief wel onderdeel van de anti-IS-coalitie van nu. Een coalitie, die volgens de bekende Amerikaanse columnist David Brooks (N.Y.T.) in wezen een ‘absurde alliantie is met door Iran gesteunde sjiitische milities’.

Scheiding soennieten, sjiieten en Koerden?
Brooks bepleit als oplossing voor de sektarische oorlog van nu in het M.O. een verregaande decentralisatie in Irak tussen Koerden, sjiieten en soennieten, zo geen scheiding tussen hen. Op zich geen gekke gedachte: de Koerden hadden in Irak, dat ooit door de Britten wat kunstmatig in het leven is geroepen, al lang een eigen staat moeten hebben. Trouwens ook in/met Noord-Syrie of in/met een zeer klein deel van Turkije, dan was er nu niet de dubbele houding van Erdogan jegens de Koerden. Maar zolang de IS-geest nog in de fles is en er, wat in wezen nu de westerse en/of VN-strategie zou moeten zijn, nog geen formule is gevonden hun greep op de soennieten te verbreken, lijkt zo’n scheiding zeker in Syrië nog even een utopie. Voor het Westen, vooral de VS en Engeland, is er nu de uitdaging zich strategisch en moreel achter de oren te krabben, hoe hun ‘Dikke ik’ op wereldniveau behoorlijk dunner te maken. Begrijpelijk als Ton de Kok inzake de conflictgebieden pleit voor ‘n ‘Hek er omheen’ en dit ‘vanuit weloverwogen eigenbelang’ (VK 13-6). Maar de grote uitdaging is veeleer om of hoe onze geopolitieke ‘belangen’ in te tomen. Ik heb het dan niet over de acties ten behoeve van bedreigde minderheden als Yezidies en Irakse christenen in de bergen, die humanitair nodig zijn. Maar over ons geopolitiek vaak wat arrogante gedrag, wat ook geldt inzake onze (lichte) confrontatie-houding jegens Rusland over Oekraïne, waarin we te veel vergeten dat we als Westen niet de internationale rechtsorde zijn. Het lijkt wel, dat het ‘eigen rechtertje spelen’ van 2003, vandaag weer terug is. Rob de Wijk waarschuwt in Trouw dat ‘de spanning van nu met de Russen veel zorgwekkender is dan de Koude Oorlog’. Dat is overtrokken, te meer omdat hij dit alleen bij Poetin neerlegt, terwijl wij ooit (1997) als Westen toezegden geen militair materiëel in het Oosten van de NAVO te plaatsen, – ‘tenzij er sprake zou zijn van een dreiging van agressie’ – maar dat nu wel doen. Dat Kunduz, waar onze politie , NB te midden van een burgeroorlog zo nodig ‘partij-kiezend voor een der conflictpartijen’, heen moest, recent weer bijna geheel in de macht is van de Taliban, heeft dan ook iets onthullends. Geweld heeft immers haar eigen onvoorziene, dynamiek, zeker als zonder mandaat van de internationale rechtsorde hieraan extra geweld vanuit het machtige Westen wordt toegevoegd. Westerse militaire interventie blijkt hoe dan ook steeds olie op het vuur. Het voedt de haat en werkt averechts, zoals nog recent in Libië is aangetoond, of is zelfs een continue ramp, zoals nu in Irak.

Dit artikel verscheen in gewijzigde vorm in magazine De Linker Wang en op civismundi.nl, en op joop.nl, de discussiesite van de VARA.