6-11-17
ACTUELE FILOS. COLUMN, 6 november ’17 op de FCL.
Allen weer hartelijk welkom, speciaal Sheila Neijman, de spreekster voor vandaag.
Voordat ik Sheila het woord geef, en voorafgaande aan m’n actuele column, eerst nog twee voor ons relevante mededelingen.
- Op dinsdag 7 nov. is er op de universiteit weer een mini-symposium over het ‘Daimonion van Socrates’ om 19.30 in het Lipsiusge-bouw zaal 019 in het kader Studium Generale met dr. Tine Wilde als spreekster. 2) Op 16 november is er in Haren een belangrijk cursus Moreel Leiderschap, gegeven door de bekende hoogleraar Joep Domen en voorts door Leon Heutz van het Filosofisch Magazine.
Beide verwerk ik in m’n column, omdat ze zowel levenskunst aan de orde stellen als dimensies, die ik ook 1 oktober accent gaf in m’n in Spiegelbeeld gepubliceerde column ‘Geluk is de Weg’. Voordat ik dat doe, vermeld ik even dat ik gister hiernaast in de Hoogland de prachtige lezing hoorde van onze goede burgervader Lenferink over zowel de ups als de downs in de identiteit van Leiden vanaf de 16 eeuw tot nu; en tevens vrijdagavond in Sijthoff een mooie lezing van filosoof Sebastiaan de Vries bijwoonde over het verdwenen land Atlantis of liever hoe na de enorme verzakking daarvan tot een oceaan in een oer-verleden rijke cultuurstromen met inwijdings-mysteriën uitwaaierden, in het noorden met Odin, Edda en mysterieuze godenteksten, het Nibelungenlied en de Gotterdämmerung en in het zuiden met een uitwaaiering van een sterke religiositeit via‘n uitstapje in Ierland richting de Farao’s in Egypte. Een lezing die me raakte, omdat die cultuur aangeeft dat de goden of de engelenkrachten in de geestelijke wereld universeel de mens wel subtiel dragen in het leven, maar ook vinden dat het dit leven meestal niet gaat zonder een leer- of groei-proces en via hardships,. Inwijdingsriten als beproeving voor het leven
Het laatste is iets wat ik ook ontdekte in de Tswana-cultuur in Afrika in m’n eerste onderzoek als jong antropoloog. Dat was bij 2 Tswana stammen waar ik restanten van inwijdings-riten zag met ook beproevingen, zoals je bij ons nog ziet in ‘het ontgroenen’ bij eerstejaarsstudenten. Tenslotte sta ik, los van het rumoer rond de biografie over Jan Wolkers, waarvan ik blij ben dat Leiden binnenkort zich zal ontfermen over diens artistieke nalatenschap, – zijn vrouw Karina daarmee behoorlijk ontlastend -, nog kort stil bij twee actuele hypes nl a) de grote herdenking van 1517 dus van Luther en z’n stellingen en b) de #MeToo beweging. De Luther-herdenking is waardig gevierd met zelfs koning Willem er bij, maar gelukkig ook met een hand in eigen boezem. Met het besef dat de persoonlijkheid Luther iets tegenstrijdigs had, naast een positieve ook een negatieve kant, waarbij hij de joden ‘tronies’ noemde en uitschold voor ‘dieven en rovers’ , voorts de paus voor ‘antichrist’ en Mohammed voor ‘de eerstgeborene van de satan’. En we tevens in het besef, dat hij later bij de opstand der boeren de zijde van de adel koos, moeten beamen, dat Luther’s Hervorming en bij ons vooral die van Calvijn toch in het begin redelijk positief uitwerkte, ook qua democratie, arbeidsethos en andere waarden in de Nederlandse volksaard. In het begin zeg ik, later ontstonden tevens veel dingen in hun naam, waarvoor het westen zich diep heeft te schamen. Nog los van het feit dat van het calvinisme van toen vandaag weinig meer over is, iets wat vooral de laatste 25 jaar snel is gegaan
En wat de #MeToo beweging betreft, waarvan Jan Wolkers geen representant avant la lettre was, ha, ha, ze is zowel boeiend als terecht met het aan de kaak stellen van seksueel misbruik en intimidatie vanuit een positie van macht. Op zich positief en ook bewust-wordend, maar schiet ze zo vraag ik, soms niet ook wat door? Bas Heijne zei terecht dat het ‘op de rand’ was, toen twee tv- bekendheden Jelle en Gijs in de media elkaar, de een van verkrachting en de ander van smaad en laster beschuldigden, in plaats van 15 jaar terug er een rechtszaak van te hebben gemaakt. Terug naar de bijeenkomsten van 7 en 16 november.
Daimonium van Socrates
Van Socrates, die ik wel meer noemde, is bekend, dat hij een daimonium had, een verborgen reisadviseur op zijn levensreis, een soort goddelijke gids, naar wie hij zorgvuldig luisterde, als hij op het punt stond iets uit te voeren of een keus te maken in z’n leven. Iets waarin sommigen zich vandaag mogelijk herkennen, al of niet via een pendel naar zo’n stem of ingeving luisterend. Maar dat ‘n bekend filosoof als Socrates dat steeds zei, het tevens veralgemeniseerde naar alle mensen, frappeert wetenschappers, zich afvragend of dit een soort onzichtbare goddelijke engel is, zoals godenteksten uit de Edda aangeven, dan wel een mentale radar of een functie van het menselijk onderbewustzijn, zoals parapsychologen dat noemen. Dr. Rico Sneller v. d. Leidse Universiteit laat op 7-11 behalve een spreker ook fotografisch materiaal zien, waarbij vastgelegd is, dat de daimonion correleert met zowel het concept van innerlijke religieuze ervaring als met creatieve artistieke processen, waarin het lijkt of de kunstenaar niet zelf schildert of schrijft, maar er als het ware via of door hem/haar heen geschilderd of geschreven wordt. Iets wat de daimonion/daimon van Socrates dan mogelijk een veel grotere betekenis geeft dan op het eerste gezicht lijkt.
Het leven als een (innerlijke) reis
Bijeenkomst van 16 november is ook van belang voor ons, omdat we allen zoals we hier zitten in wezen leiders zijn, die als het goed is in ons dienen en inzet voor een systeem dat ‘groter’ is dan wij zelf , we voorts in ‘t omgaan met onszelf en anderen functioneren als een rolmodel. Ja fungeren als een rolmodel in een maatschappij die steeds complexer wordt met ook steeds meer ‘vloeibare’ netwerken. Op 1 oktober sprak ik over onze samenleving als ‘vloeibaar’ – bijv. de ene dag een baan of getrouwd en morgen ineens weer zonder baan of vrijgezel en viceversa – en vroeg toen tevens aandacht voor onze innerlijke reis. Het grappige is dat ook Joep Domen en Leon Heutz op 16 nov. spreken van ‘een vloeibare moderniteit’ en tevens van ‘het leven als reis’. Dit in de 4 kernthema’s van hun cursus nl 1) Persoonlijk actor-schap in de vloeibare moderniteit, 2) Respect, eer en beloningen, 3) Moreel leiderschap en praktische wijsheid en 4) Het leven als reis. Het leven gaan zien als reis, ‘als een onderweg zijn’, zoals een Odysseus en Parcival, is of word dat niet ‘een must’ in onze nogal op het uiterlijke gerichte samenleving? Een samenleving, waarin de mens nogal lijdt aan vervreemding, aan een zich afgescheiden of eenzaam voelen, wat bovendien ook vaak leidt tot zelfafwijzing of nog erger. Onszelf willen veranderen, in balans of heel willen worden hoort immers bij het leven als reis, terwijl het maar niet willen veranderen of maar vast willen houden aan dwanggedachten nogal eens leidt tot verstarring. Nelson Mandela – ik beveel graag de expositie in de Nieuwe Kerk in A’dam aan over Mandela, Gandhi en Luther King en ook het boekje van Bas Heijne over de drie – zei bij zijn afscheid als president van ZA: ‘De maatschappij veranderen is niet gemakkelijk, jezelf veranderen is het moeilijkst’
Ken je Zelf
Daarom kom ik terug op Socrates, niet op zijn Daimonion, maar op zijn ‘Ken jezelf’, wat in zijn tijd een gevleugeld begrip was bij de toen veel voorkomende mysterie- of inwijdingsscholen en met grote letters ook op de klassieke tempels stond. Een aan jezelf werken via zelfkennis, daarvoor is een lange voet- of fietstocht naar Santiago de Campostella op zich wel functioneel. Op 14 oktober vertelden in m’n woning twee pelgrims in het kader van Letts hun ervaringen, ook hoe ze daardoor contact kregen met hun innerlijke Zelf. Onlangs toonde ik zo ook mijn film over demonenuitdrijving door een sjamaan in naam van Boeddha, gemaakt in m’n onderzoeksdorp in Sri Lanka. Dat ik zo m’n huis wat ten nutte laat zijn voor allerlei positieve groepen, als zen-meditatie en na de kerst ook weer de yoga van Marian Melgers, is duidelijk. Maar terug naar de Campostella-voet- of fietstocht: is mooi maar niet beslist nodig, het kan ook gewoon op een mediatieve plek thuis rond een kaars. Of in allerlei op innerlijke groei gerichte groepen, onder leiding of coaching van mensen als Sheila. Iets waar zij natuurlijk veel meer van weet dan ik. Jou introduceren Sheilsa hoef ik eigenlijk niet meer. In ons persbericht van Zinweb over jou wordt tevens gezegd dat je als psychologe groeiprogramma’s ontwikkelt voor mens en organisatie, opdat we het beste uit onszelf en de ander halen.
Ik denk dat we dat allen wel een beetje willen: het beste uit onszelf halen. Ons hart klopt hoe dan ook – het loopt al ‘n beetje tegen Sinterklaas, – vol verwachting. Sheila Neijman: ‘The floor is yours” Kort Naschrift: Het was een prachtige middag geleid door Sheila met veel interactie met veel vragen wat dan wel precies geluk is. Boeiend hoe ze daar speels op in ging en wij allen genoten tot ook bij de borrel daarna. Heel erg bedankt Sheila en de vele aanwezigen, ruim 40 in aantal
Een iets kortere versie van deze column verscheen in tijdschrift Civis Mundi enhet decembernummer van magazine Spiegelbeeld onder de titel GELUK IS DE WEG
Hans Feddema 